Những thiếu sót cần khắc phục trong hướng nghiệp cho học sinh phổ thông

Hướng nghiệp là một trong những nhiệm vụ quan trọng của giáo dục phổ thông nhằm giúp học sinh định hướng đúng đắn nghề nghiệp tương lai, phù hợp với năng lực cá nhân và nhu cầu xã hội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác hướng nghiệp hiện nay vẫn tồn tại nhiều thiếu sót, ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình lựa chọn nghề nghiệp của học sinh.

Hướng nghiệp là gì?

Hướng nghiệp là quá trình cung cấp thông tin, tư vấn và hỗ trợ giúp các cá nhân, đặc biệt là học sinh, nhận thức rõ hơn về năng lực, sở thích, giá trị của bản thân cũng như hiểu biết về các ngành nghề và nhu cầu của thị trường lao động. Thông qua đó, họ có thể lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với khả năng và mong muốn.

>>>> Xem ngay: Những điều cần loại bỏ trong tuyển sinh Đại học, Cao đẳng năm 2025

Hướng nghiệp đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc định hướng tương lai cho học sinh phổ thông, giúp các em lựa chọn con đường phù hợp với năng lực, sở thích và nhu cầu xã hội. Đây là giai đoạn học sinh bắt đầu hình thành nhận thức về bản thân và định hình mục tiêu nghề nghiệp. Vì vậy, việc hướng nghiệp đúng đắn sẽ giúp các em tránh được tình trạng chọn ngành học hoặc nghề nghiệp một cách mơ hồ, cảm tính.

Ngoài ra, hướng nghiệp còn giúp học sinh hiểu rõ yêu cầu của thị trường lao động. Từ đó, chuẩn bị các kỹ năng cần thiết và xây dựng lộ trình học tập phù hợp. Đặc biệt, công tác hướng nghiệp không chỉ hỗ trợ học sinh tự tin với lựa chọn của mình mà còn góp phần giải quyết các vấn đề xã hội như thất nghiệp, lãng phí nguồn lực và mất cân đối trong cơ cấu lao động. Vì vậy, đầu tư vào công tác hướng nghiệp chính là đầu tư vào tương lai của thế hệ trẻ và sự phát triển bền vững của xã hội.

Những thiếu sót cần khắc phục trong hướng nghiệp cho học sinh phổ thông

Thiếu tính liên thông và đồng bộ

Hướng nghiệp cho học sinh phổ thông hiện nay còn thiếu tính liên thông và đồng bộ giữa các cấp học, các cơ quan giáo dục và thị trường lao động. Sự thiếu gắn kết giữa các trường học, trung tâm hướng nghiệp, doanh nghiệp và cơ quan quản lý dẫn đến việc tổ chức hướng nghiệp mang tính rời rạc, thiếu hiệu quả.

Ở mỗi cấp học, nội dung và phương pháp hướng nghiệp không nhất quán, khiến học sinh khó tiếp thu một lộ trình rõ ràng và lâu dài để phát triển nghề nghiệp. Ngoài ra, việc thiếu sự kết nối giữa nhà trường và doanh nghiệp khiến học sinh ít cơ hội tiếp cận thực tế với các ngành nghề và yêu cầu tuyển dụng.

Để giải quyết vấn đề này, cần xây dựng hệ thống hướng nghiệp liên thông, đồng bộ từ cấp THCS đến THPT. Đồng thời, tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh và doanh nghiệp nhằm cung cấp cho học sinh một hành trang nghề nghiệp đầy đủ và vững chắc hơn.

Thiếu thông tin và định hướng khách quan

Nhiều học sinh chỉ được tiếp cận các thông tin mang tính chung chung, thiếu tính cập nhật và không phản ánh đầy đủ nhu cầu của thị trường lao động. Bên cạnh đó, việc định hướng nghề nghiệp đôi khi bị ảnh hưởng bởi định kiến xã hội, xu hướng chọn ngành "hot" hoặc chịu sự áp đặt từ phụ huynh thay vì dựa trên năng lực và sở thích thực tế của học sinh. Điều này không chỉ gây lãng phí thời gian, tài chính mà còn khiến nhiều em cảm thấy mất phương hướng sau khi ra trường.

Để khắc phục, cần xây dựng một hệ thống thông tin nghề nghiệp đầy đủ, chính xác và khách quan. Thêm nữa, cần triển khai các chương trình tư vấn nghề nghiệp chuyên sâu giúp học sinh tự tin lựa chọn con đường phù hợp nhất với bản thân.

Áp lực từ kỳ thi và định hướng đại học

Hướng nghiệp cho học sinh phổ thông hiện nay còn thiếu sự quan tâm đúng mức do áp lực từ kỳ thi và định hướng vào đại học. Nhiều học sinh, phụ huynh, và thậm chí nhà trường thường tập trung quá nhiều vào việc đạt thành tích cao trong các kỳ thi, coi đây là con đường duy nhất dẫn đến thành công mà bỏ qua việc tìm hiểu và chuẩn bị cho các lựa chọn nghề nghiệp khác.

Văn hóa "trọng đại học" khiến các em ít được khuyến khích khám phá năng lực bản thân hay cân nhắc các lộ trình nghề nghiệp khác như học nghề, làm việc sớm hoặc khởi nghiệp. Điều này không chỉ làm hạn chế sự đa dạng trong lựa chọn nghề nghiệp mà còn gia tăng tình trạng thất nghiệp và không phù hợp nghề sau khi tốt nghiệp.

Để khắc phục, cần giảm áp lực thi cử, thúc đẩy nhận thức về giá trị của các con đường nghề nghiệp khác nhau. Ngoài ra, có thể lồng ghép hướng nghiệp vào chương trình giáo dục từ sớm để học sinh có thể đưa ra quyết định nghề nghiệp sáng suốt và phù hợp nhất.

Hạn chế trong đầu tư nguồn lực cho hoạt động hướng nghiệp

>>>> Xem ngay: 5 kỳ thi Đánh giá năng lực năm 2025 với nhiều sự thay đổi

Điều này thể hiện ở một số khía cạnh.

Một là: Các Sở Giáo dục và Đào tạo thường tập trung nhiều hơn vào việc chỉ đạo đảm bảo tỷ lệ thi cử nhiều hơn, thay vì chú trọng phát triển kỹ năng và định hướng nghề nghiệp.

Hai là: Thiếu cơ chế giám sát đánh giá, và các chỉ số đo lường hiệu quả hoạt động hướng nghiệp, dẫn đến hạn chế về công tác chỉ đạo, định hướng và triển khai chưa thực sự hiệu quả.

Ba là: Các nguồn lực về kinh phí, và nhân lực của các địa phương còn hạn chế. Trong khi đó kinh phí dành để nghiên cứu thông tin định hướng nghề nghiệp, bồi dưỡng đào tạo đội ngũ nhân sự chuyên trách hướng nghiệp còn khó khăn chưa được quan tâm đầu tư đúng mức ở một số địa phương.

Thiếu sự phối hợp của cơ quan quản lý giáo dục với cơ quan chuyên trách nghiên cứu và thông tin thị trường lao động

Hướng nghiệp cho học sinh phổ thông hiện nay còn gặp khó khăn do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý giáo dục và các cơ quan chuyên trách nghiên cứu, cung cấp thông tin về thị trường lao động.

Sự rời rạc này khiến cho công tác hướng nghiệp không bám sát thực tiễn, các chương trình giảng dạy thiếu tính thực tế và học sinh không được tiếp cận với các thông tin cập nhật về xu hướng nghề nghiệp, yêu cầu tuyển dụng hay những ngành nghề có triển vọng trong tương lai. Điều này làm giảm hiệu quả của quá trình định hướng nghề nghiệp, dẫn đến sự lệch lạc trong lựa chọn ngành học hoặc nghề nghiệp của học sinh.

Để giải quyết vấn đề, cần thiết lập mối liên kết bền vững giữa các cơ quan giáo dục và tổ chức nghiên cứu lao động. Từ đó,  xây dựng các chương trình hướng nghiệp phù hợp, cung cấp dữ liệu nghề nghiệp chính xác và hỗ trợ học sinh định hướng rõ ràng cho tương lai.

Thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường

Hướng nghiệp cho học sinh phổ thông hiện nay vẫn còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường dẫn đến việc định hướng nghề nghiệp chưa thực sự hiệu quả. Nhiều phụ huynh chưa hiểu rõ vai trò của mình trong quá trình hướng nghiệp thường áp đặt mong muốn cá nhân hoặc chạy theo xu hướng mà không cân nhắc đến năng lực và sở thích của con em.

Trong khi đó, nhà trường lại thiếu sự kết nối và trao đổi thường xuyên với gia đình để thống nhất về kế hoạch định hướng nghề nghiệp. Điều này khiến học sinh dễ rơi vào trạng thái bối rối hoặc chịu áp lực khi lựa chọn ngành nghề.

Để khắc phục, cần xây dựng cơ chế hợp tác giữa nhà trường và phụ huynh thông qua các buổi họp, hội thảo hướng nghiệp và cung cấp thông tin chính xác, giúp học sinh được hỗ trợ đồng hành từ cả gia đình lẫn nhà trường trong việc quyết định con đường tương lai.

Những hạn chế này xuất phát từ cả hệ thống giáo dục, gia đình, xã hội, đòi hỏi sự quan tâm và cải thiện đồng bộ để đảm bảo mỗi học sinh đều có cơ hội phát triển tối đa tiềm năng của mình. Việc nhìn nhận và khắc phục những thiếu sót này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả hướng nghiệp mà còn góp phần xây dựng một nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại.

Cao Đẳng Y Dược TPHCM tổng hợp